«Si nunca del umbroso y cavo seno» de Francisco de Aldana: motivos pastorales y marinos a la luz de la tópica renacentista y la tradición clásica
DOI:
https://doi.org/10.13035/H.2025.13.01.37Resumen
En este artículo se estudian los motivos pastorales y marinos del soneto «Si nunca del umbroso y cavo seno» de Francisco de Aldana. En primer lugar, se recalca que las formas breves pastoriles del siglo XVI proceden no solo de las formas mayores pastoriles como la égloga y el idilio, sino también de los epigramas de la Antología griega a través de sus imitaciones contemporáneas en la poesía neolatina. Se demuestra cómo, en el caso de Aldana, el uso de formas breves como el soneto votivo-pastoral podría atribuirse a la influencia de Benedetto Varchi. A propósito del soneto «Si nunca del umbroso y cavo seno», se identifica un grupo de epigramas que dio lugar a la tópica renacentista relacionada con la llegada de la primavera, de la que bebe Aldana. Se apunta también la frecuente contaminación con la lírica amorosa en este tipo de composiciones.
Descargas
Citas
Aldana, Francisco de, Epistolario poético completo, ed. Antonio Rodríguez Moñino, Badajoz, Institución de Servicios Culturales, 1946.
Aldana, Francisco de, Poesías castellanas completas, ed. José Lara Garrido, Madrid, Cátedra, 1985.
Beaucaire, François de, Anthologia Graecorum epigrammatum liber primus universus, París, Grandin, 1543.
Bovi, Giandamiano, Imitazioni e traduzioni di Catullo nel Cinquecento Italiano, tesis doctoral, Tours, Université de Tours, 2023.
Comiati, Giacomo, «The Reception of Petrarch and Petrarchists’ Poetry in Marcantonio Flaminio’s Carmina», en Neo-Latin and the Vernaculars: Bilingual Interactions in the Early Modern Period, ed. Alexander Winkler y Florian Schaffenrath, Leiden, Brill, 2019, pp. 188-211.
Cornarius, Ianus, Selecta epigrammata graeca latine versa, Basilea, Johann Bebel, 1529.
Epigrammata aliquot graeca veterum elegantissima, eademque latina ab utriusque linguae viris doctissimis versa, Coloniae, Johannes Soter, 1525.
Ferrone, Silvano, «Indice universale dei carmi latini di Benedetto Varchi», Medioevo e Rinascimento, 11, 1997, pp. 125-195.
Ferroni, Giovanni, «Dulces lusus». Lirica pastorale e libri di poesia nel Cinquecento, Alessandria, Edizioni dell’Orso, 2012.
Ferroni, Giovanni, «“Si ricerca ancora dottrina non picciola”. Varchi, la poesia pastorale e i Sonetti del 1555», Italique, 20, 2017, pp. 211-259.
Flaminio, Marcantonio, Carmina, ed. Massimo Scorsone, Torino, RES, 1993.
Fucilla, Joseph Guerin, Estudios sobre el petrarquismo en España, Madrid, CSIC, 1960.
Gargano, Antonio, «El género bucólico en Nápoles», Bulletin hispanique, 119.2, 2017, pp. 573-590.
Grant, W. Leonard, «The Neo-Latin Lusus Pastoralis in Italy», Medievalia et Humanistica, 11, 1957, pp. 94-98.
Hutton, James, The Greek Anthology in Italy to the Year 1800, Ithaca, NY, Cornell UP, 1935.
Klein, Holger, «“Or Ch’l Ciel”: European Variations on Petrarch’s Canzoniere CLXIV», Bibliothèque d’Humanisme et Renaissance, 69.2, 2007, pp. 351-380.
López Poza, Sagrario, «La difusión y recepción de la Antología griega en el Siglo de Oro», en En torno al canon: aproximaciones y estrategias. VII Encuentro Internacional sobre poesía del Siglo de Oro, coord. Begoña López Bueno, Sevilla, Universidad de Sevilla, 2005, pp. 15-68.
Maddison, Carol, Marcantonio Flaminio: Poet, Humanist and Reformer, London, Routledge & Kegan Paul, 1965.
Navagero, Andrea, Andreae Navagero Lusus, ed. Alice E. Wilson, Nieuwkoop, De Graaf, 1973.
Nichols, Fred J. (ed.), An Anthology of Neo-Latin Poetry, New Haven, Yale University Press, 1979.
Nievas Rojas, Adalid, «La amistad en la poesía de Francisco de Aldana», Studia aurea. Revista de literatura española y teoría literaria del Renacimiento y Siglo de Oro, 10, 2016, pp. 411-443.
Ovidio, The Fasti of Ovid, ed. James George Frazer, London, Macmillan, 1929.
Pérez-Abadín Barro, Soledad, Resonare silvas: la tradición bucólica en la poesía del siglo XVI, Santiago de Compostela, U de Santiago de Compostela, 2004.
Petrarca, Francesco, Canzoniere, ed. Marco Santagata, Milano, Mondadori, 2004.
Pirotti, Umberto, Benedetto Varchi e la cultura del suo tempo, Firenze, Olschki, 1971.
Ponce Cárdenas, Jesús, «Formas breves y géneros epidícticos entre Tasso y Góngora: el ciclo a los marqueses de Ayamonte», Romanische Forschungen, 122.2, 2010, pp. 183-219.
Ponce Cárdenas, Jesús, «Cauces de la imitación en el Renacimiento: Gutierre de Cetina y Nicolò Franco», e-Spania, 13, 2012, s. p. doi.org/10.4000/e-spania.21485
Ponce Cárdenas, Jesús, «De nombres y deidades: claves piscatorias en la “Soledad Segunda”», Calíope. Journal of the Society for Renaissance and Baroque Hispanic Poetry, 18.3, 2013, pp. 85-126.
Ruiz Silva, Carlos, Estudios sobre Francisco de Aldana, Valladolid, Universidad de Valladolid, 1981.
Sabaeus, Faustus, Epigrammatum Fausti Sabaei libri V ad Henricum Regem Galliae, Roma, Dorico, 1556.
Sannazaro, Jacopo, Arcadia, ed. Carlo Vecce, Roma, Carocci, 2013.
The Greek Anthology, trad. William Roger Paton, Cambridge (MA), Harvard University Press, 1916-1918.
Tomasi, Franco, «“Mie rime nuove non viste ancor già mai ne toschi lidi”. Odi ed elegie volgari di Benedetto Varchi», en Varchi e altro Rinascimento: studi offerti a Vanni Bramanti, ed. Salvatore lo Re y Franco Tomasi, Manziana, Vecchiarelli, 2013, pp. 173-214.
Varchi, Benedetto, De sonetti di M. Benedetto Varchi, Prima parte, Fiorenza, Torrentino, 1555.
Walters, D. Gareth, The Poetry of Francisco de Aldana, London, Tamesis, 1988.
Descargas
Publicado
Número
Sección
Licencia
Hipogrifo (ISSN: 2328-1308) es una revista bajo una Licencia Creative Commons Atribución-NoComercial-SinDerivadas 3.0 Unported.